Mbrojtja e ish-Presidentit të Republikës së Kosovës, Hashim Thaçit, i ka dorëzuar gjykatësit paraprak, Nicolas Guillou, mocionin paraprak për të hedhur poshtë aktakuzën për shkak të mungesës së juridiksionit.
Në fillim të mocionit thuhet se i njëjti po parashtrohet pasi asnjë nga akuzat nuk kanë të bëjnë me pretendimet kundër Thaçit në Raportin e Këshillit të Evropës mbi “Trajtimin çnjerëzor të njerëzve dhe trafikimin e paligjshëm të organeve njerëzore në Kosovë”, përpiluar nga senatori Dick Marty, pasi ZPS tejkaloi afatin e parashikuar ligjërisht për kryerjen e hetimeve penale sipas nenit 159 të Kodit të Procedurës Penale. Tutje, thuhet se mocioni po parashtrohet pasi mandati i përkohshëm i ZPS-së dhe Dhomave të Specializuara skadoi me 3 gusht dhe pasi Dhomat e Specializuara kanë mungesë juridiksioni sipas neneve 12 dhe 16 (1) të Ligjit të KSK për të ndjekur penalisht Thaçin për krime të pretenduara të jenë kryer përmes një ndërmarrje të përbashkët kriminale, raporton “Betimi për Drejtësi”.
Në këtë mocion, paraprakisht, përmendet historiku i këtij rasti, që nga pretendimet në librin e Carla Del Ponte, raportit të Dick Marty-t, krijimit dhe gjetjes së Task Forcës Speciale Hetuese, deklarimet e Clint Williamson, si dhe hartimin e amendamentit kushtetues numër 24 e krijimin e Dhomave të Specializuara dhe Zyrës së Prokurorit të Specializuar (ZPS).
Sipas mbrojtjes, hetimet e Task Forcës Speciale Hetuese dhe pretendimet kanë shkuar përtej qëllimit të Raportit të Dick Martyt.
“Pretendimi i Williamson se hetimi i tij ishte një shkallë e plotë “hetim penal në të gjithë Kosovën” u pasqyrua në gjetjet e tij që shkuan përtej akuzave për trafik organesh dhe trajtimit çnjerëzor në qendrat e paraburgimit në Shqipëri që ishin në fokus të Raportit Marty”, thuhet në shkresë.
Mbrojtja thotë se Kuvendi i Kosovës ishte i vetëdijshëm për fushën e gjetjeve të Williamson kur hartoi amendamentin kushtetues nr. 24 për krijimin e Dhomave të Specializuara dhe ZPS-së.
“ Në vend që të miratojë fushën e hetimit të Task Forcës Speciale Hetuese, Asambleja rivendosi në fushën juridiksionale të këtyre institucioneve të reja, duke lidhur qëllimin dhe ekzistencën e tyre në nenin 162 (1) me pajtueshmërinë me “detyrimet ndërkombëtare në lidhje me [Raportin e Marty]”. Debatet në Asamblenë Kombëtare mbi ndryshimin kushtetues konfirmojnë se qëllimi ishte të kufizohej juridiksioni i Dhomave të Specializuara në pretendimet në Raportin Marty dhe të kufizohej jeta e Dhomave të Specializuara në pesë vjet”, thuhet në mocion.
Sipas mbrojtjes, si e tillë, Dhoma e Specializuar është e kufizuar në mënyrë kushtetuese nga përmbajtja e këtij raporti dhe referenca për Raportin e Marty në Kushtetutë nuk është thjesht “veçori”, është thelbësore për juridiksionin.
Në mocion mbrojtja thotë se procedurat e Dhomave të Specializuara janë gjithashtu të kufizuara si duhet për krimet që bien jashtë juridiksionit të ICTY.
“Për krimet e kryera para përfundimit të konfliktit të armatosur, këto krime ishin siç duhet brenda juridiksionit të ICTY, dhe për këtë arsye janë jashtë asaj të Dhomave të Specializuara”, thuhet në mocion.
“Për më tepër, në përputhje me kërkesën që neni 162 i Kushtetutës, si lex specialis, duhet të interpretohet në mënyrë rigoroze, shkeljet e bëra pas qershorit 1999 janë jashtë juridiksionit të Dhomave të Specializuara në masën që ato të kenë lidhje me konfliktin e armatosur. Duke pasur lidhjen e tij, ato janë të procedueshme nga ICTY, dhe si të tilla jashtë mundësive juridiksionale të Dhomave të Specializuara”, thuhet në shkresë.
Sipas mbrojtjes, aktakuza është hartuar duke mos përfillur kufizimet e vendosura nga Kushtetuta dhe të konfirmuara në legjislacionin që themelon Dhomat e Specializuara dhe natyrisht, mungesa e mbivendosjes midis Aktakuzës dhe Raportit të Marty konfirmon se ky i fundit nuk ishte në gjendje të mbijetojë asnjë kontroll të pavarur prokurorial ose gjyqësor.
Tutje, thuhet se më e dukshme është mungesa e mbivendosjes gjeografike.
“Vendet e vetme të renditura me ndonjë specifikë në Raportin Marty janë “ambientet e paraburgimit në territorin e Republikës së Shqipërisë”. Qendrat e paraburgimit të identifikuara gjatë hetimit ishin në vendet e mëposhtme: Cahan, Kukës, Bicaj (rrethinë), Burrel, Rripe, Durrës dhe Fushë Krujë. Në mënyrë domethënëse, ata janë të gjithë në Shqipëri”, thuhet në shkresë.
Mbrojtja thotë se krimet e pretenduara në aktakuzë ndodhën pothuajse ekskluzivisht në Kosovë.
“Aktakuza rendit 42 vendet e dyshuara të paraburgimit. Vetëm dy janë në Shqipëri, në Cahan, dhe Fabrikën e Metalit në Kukës. Të gjithë të tjerët janë në Kosovë. Aktakuza rendit vrasjet e pretenduara në 20 vendndodhje të ndryshme. Vetëm një është në Shqipëri, përsëri duke qenë Fabrika e Metalit në Kukës. Të gjitha të tjerët janë në Kosovë. Aktakuza pastaj pretendon zhdukjen e detyruar të individëve dhe rendit gjashtë vendet e pretenduara ku këto ndodhën. Të gjithë janë në Kosovë”, thuhet në shkresë.
Sipas mbrojtjes, referimi i Raportit të Marty në nenin 162 (1) të Kushtetutës kufizon juridiksionin e Dhomave të Specializuara jo vetëm për sa i përket temës së tij, por edhe shtrirjes territoriale të tij. Tutje, thuhet se Dhomat e Specializuara u krijuan për të hetuar krimet e pretenduara në Shqipëri dhe se në mungesë të një lidhjeje në këtë territor nuk ka juridiksion.
“E njëjta shkëputje ekziston në lidhje me juridiksionin kohor. Fusha e përkohshme e Aktakuzës është e kufizuar në “të paktën Mars 1998 deri në Shtator 1999.” Raporti i Martyt ka të bëjë me periudhën që vijon. Në paragrafët e tij të parë, në Raportin Marty thuhet, “[ai] ai akt me të cilin ne aktualisht shqetësohemi pretendohet të ketë ndodhur në pjesën më të madhe nga vera e vitit 1999 e më tej.”, thuhet në shkresë.
Sipas mbrojtjes, përveç mungesës së mbivendosjes në fushën kohore dhe territoriale, Raporti i Marty dhe Aktakuza ndryshojnë më rrënjësisht.
“Raporti Marty nuk bën asnjë referencë për krimet e luftës ose krimet kundër njerëzimit. Asnjë nga pretendimet e përfshira në të, madje edhe të marra në nivelin më të lartë të tyre, nuk siguron mbështetje për elementet kontekstuale të këtyre krimeve”, thotë mbrojtja.
Tutje, mbrojtja pretendon se mandati i përkohshëm i ZPS-së dhe Dhomave të Specializuara ka skaduar.
“Mandati maksimal kohor i Dhomave të Specializuara dhe ZPS-së skadoi më 3 gusht 2020, duke qenë përvjetori i pestë i ndryshimit kushtetues me të cilin u krijuan Dhomat e Specializuara dhe ZPS. Si rezultat, puna e Dhomave të Specializuara dhe ZPS-së pas 3 gushtit 2020 është antikushtetuese. Aktakuza e lëshuar pas kësaj është e pavlefshme dhe duhet të hidhet poshtë”, thuhet në shkresë.
Gjithashtu, thuhet se ZPS nuk kishte asnjë bazë ligjore ose kushtetuese për të kryer hetime të reja dhe shtesë për të gjetur prova për të mbështetur një Aktakuzë.
“Neni 1 (2) i Ligjit të Dhomave të Specializuara kufizon juridiksionin e Dhomave të Specializuara në pretendimet “që kanë të bëjnë me ato të raportuara në atë [Raporti i Marty] dhe të cilat kanë qenë objekt i hetimit penal nga [SITF]”. Pastaj nuk shtoi: “ose ndonjë pretendim tjetër që del nga ndonjë hetim i mëvonshëm i ZPS-së.”, thuhet në shkresë.
Sipas mbrojtjes, një hetim penal “në shkallë të plotë” kishte përfunduar, me gjetjet e tij duke vepruar si një “mbajtës i vendit” derisa të mund të ngrihen aktakuzat zyrtare.
“Fakti që vitet atëherë kaluar pa u lëshuar aktakuza nuk e lejoi ZPS të vendosë në mënyrë të njëanshme thelbësisht të ndryshojë mandatin dhe rolin e saj”, thotë shkresa.
Tutje, thuhet se ZPS nuk kishte autoritet ligjor për të kryer një hetim krejtësisht të ri penal në pretendimet e Raportit Marty, pasi kohëzgjatja maksimale e lejuar sipas nenit 159 të Kodit të Procedurës Penale ishte përdorur tashmë nga SITF dhe hetimi i ri i ndërmarrë nga ZPS është pa bazë ligjore, që do të thotë se akuzat e bazuara në to duhet të hidhen poshtë.
Shkresa thotë se Thaçi është akuzuar për kryerjen e krimeve në Pikat 1-10 përmes pjesëmarrjes së tij të pretenduar në një ndërmarrje të përbashkët kriminale midis marsit 1998 dhe shtatorit 1999 dhe akuzohet për format e para dhe të treta të JCE, “JCE I” dhe “JCE III”.
Sipas mbrojtjes, ndërmarrja e përbashkët kriminale nuk është përfshirë në Statutin e Dhomave të Specializuara.
“Ndërsa bashkëkryerja është me të vërtetë një formë e përgjegjësisë së “komisionit”, ZPS nuk ka dhënë asnjë justifikim për mbështetjen e tij në ndërmarrjen e përbashkët kriminale në akuzimin e të akuzuarit”, thuhet në shkresë.
Sipas mbrojtjes, Gjykatat Ndërkombëtare Penale kanë njohur dy konstrukte të përgjegjësisë përmes imputimit reciprok të akteve të bashkëkryerësve.
“Gjykata Penale Ndërkombëtare (“ICC”) ka miratuar doktrinën e bashkëveprimit bazuar në kontrollin e përbashkët mbi krimin, me anë të të cilit një i akuzuar merr përgjegjësi përmes kontributit të tij thelbësor në një plan kriminal që do të rezultojë në krime të akuzuara. ICTY zbatoi ndërmarrjen e përbashkët kriminale, përmes së cilës bashkëkryerësit marrin përgjegjësi përmes marrëveshjes së tyre për një plan të përbashkët që përfshin kryerjen e një krimi, dhe duke kontribuar në atë plan”, thuhet në shkresë.
Sipas mbrojtjes, neni 12 i Ligjit të Dhomave të Specializuara kërkon që gjyqtarët të zbatojnë të drejtën zakonore ndërkombëtare dhe të drejtën materiale penale të Kosovës për aq sa është në përputhje me të drejtën zakonore ndërkombëtare të zbatueshme në kohën e krimeve të pretenduara.
“Ndërmarrja e përbashkët kriminale nuk ishte pjesë e ligjit penal të Kosovës për kohën e krimeve të pretenduara. Neni 22 i Kodit Penal të RSFJ-së (1976) parashikonte një formë themelore të përgjegjësisë së atribuimit të ndërsjellë, duke thënë se “[i] nëse disa persona së bashku kryejnë një vepër penale duke marrë pjesë në aktin e kryerjes ose në ndonjë mënyrë tjetër, secili prej tyre do të dënohet siç është paraparë për veprën. ” Nuk ka asnjë bazë për të pohuar se kjo dispozitë demonstron se përgjegjësia e ndërmarrjes së përbashkët kriminale ishte mjaft e parashikueshme për të akuzuarin në kohën e krimeve të pretenduara”, thuhet tutje.
Mbrojtja thotë se ndërmarrja e përbashkët kriminale nuk gëzonte statusin e së drejtës zakonore ndërkombëtare në kohën e krimeve të pretenduara.
Tutje thonë se ndërmarrja e përbashkët kriminale III nuk ishte pjesë e së drejtës materiale të Kosovës në kohën kur ishin kryer krimet, as nuk ishte pjesë e së drejtës zakonore.
“ Si ICTY ashtu edhe IRMCT kanë pranuar mungesën e zbatimit uniform të JCE III në nivelet vendore dhe ndërkombëtare. JCE III u mbajt i pazbatueshëm për akuzat e terrorizmit nga Tribunali Special për Libanin dhe u refuzua nga ECCC”, thuhet në shkresë.
Sipas mbrojtjes, duke vendosur ndërmarrjen e përbashkët kriminale III në qendër të aktakuzës së saj, ZPS po e var çështjen e saj në një formë të përgjegjësisë që nuk pasqyrohet në të drejtën zakonore ndërkombëtare.
Në konkluzion të kësaj shkresë thuhet “Mandati i Dhomave të Specializuara dhe ZPS-së ishte, në thelb, një mandat i thjeshtë. Del Ponte ngriti akuza për trafik organesh, të cilat u konfirmuan me entuziazëm nga Marty Report. Raporti Marty dha shkas për SITF, i cili rrëzoi pretendimet e trafikimit të organeve dhe njoftoi në korrik 2014 se gjetjet e hetimit të tij do të thoshin se aktakuzat mund të ngriheshin sa më shpejt që të themelohej një gjykatë e specializuar”, “shpresojmë që vitin e ardhshëm”. Në ndërkohë, gjetjet do të qëndronin si një “mbajtës vendi”.
Tutje, thuhet se armatosur me Raportin Marty dhe gjetjet shumë më të gjera të SITF, Kuvendi më pas miratoi një Ndryshim Kushtetues duke themeluar Dhomat e Specializuara dhe ZPS, dhe duke caktuar një afat kohor pesë-vjeçar për punën e tij.
“Referenca e nenit 162 (1) ndaj Raportit të Marty vepron si një kufizim i qartë i mandateve të tyre. Ligji i Dhomave të Specializuara pastaj e përforcoi këtë kufizim, duke kufizuar ndjekjet penale në ato pretendime në Raportin e Marty që ishin hetuar gjithashtu nga SITF. Dhomat e Specializuara dhe ZPS përfaqësuan hapin e fundit në një proces tashmë të zgjatur; në vend që të vepronin si një ICTY “e mbetur”, ato kishin për qëllim të plotësonin një boshllëk të identifikuar në juridiksionin e tij”, thuhet në këtë shkresë.
Sipas mbrojtjes, në vend që të veprojë brenda kufijve të këtij mandati të kufizuar, ZPS ka trajtuar Dhomat e Specializuara si një kanavacë bosh nga e cila do të nisë një përpjekje të tretë të pakufizuar për të ndërtuar çështje kundër të njëjtave targete, me sa duket e pakufizuar nga afatet kohore në veprim.
Mbrojtja thotë se si e tillë, ZPS ka prodhuar një Aktakuzë e cila nuk ka asnjë bazë ligjore në dokumentet konstituive ose mandatin e Dhomave të Specializuara, e cila akuzon krime që bien jashtë juridiksionit të Dhomave të Specializuara dhe e cila, ndoshta më e rëndësishmja, është jashtë kohe.
“Në mënyrë që të lidhë këto pretendime të ricikluara me të akuzuarit, ZPS ka varur çështjen e tij në mënyrat më të diskutueshme, duke kërkuar që një JCE III të kapërcejë hendekun midis pretendimeve të tij të paqarta dhe të akuzuarve”, thotë shkresa.
Në fund, mbrojtja ka kërkuar që gjykatësi paraprak të deklarojë që Dhomat e Specializuara nuk kanë nuk kanë juridiksion mbi krimet siç akuzohen në Aktakuzë, e cila duhet të hidhet poshtë.
Ndryshe, më 9 nëntor, në paraqitjet e tyre të para, Jakup Krasniqi e Hashim Thaçi janë deklaruar të pafajshëm për akuzat që u vihen në barrë.
Njëjtë është deklaruar edhe Veseli në paraqitjen e tij me 10 nëntor, sikurse edhe Selimi me 11 nëntor.
Aktakuza ndaj Hashim Thaçit, Kadri Veselit, Rexhep Selimit dhe Jakup Krasniqit është konfirmuar më 26 tetor 2020.
Sipas akuzës së ngritur, së paku midis marsit 1998 deri në shtator 1999, Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Rexhep Selimi, Jakup Krasniqi dhe anëtarë të tjerë të ndërmarrjes kriminale të përbashkët kishin qëllimin e përbashkët për të siguruar dhe ushtruar kontroll mbi të gjithë Kosovën përmes metodave që përfshinin frikësimin, keqtrajtimin, ushtrimin e dhunës dhe eliminimin e paligjshëm të atyre që konsideroheshin si kundërshtarë.
“Ndër këta kundërshtarë përfshiheshin persona që ishin, ose që konsideroheshin se kishin qenë: (a) bashkëpunëtorë ose të lidhur me forca, zyrtarë ose institucione shtetërore të RFJ-së, ose që (b) ndryshe nuk mbështetnin qëllimet ose metodat e UÇK-së dhe më vonë të QPK-së, ndër të cilët persona të lidhur me LDK-në dhe serbë, romë dhe persona të kombësive të tjera (bashkërisht, ‘kundërshtarët’). Ky qëllim i përbashkët përfshinte krimet e përndjekjes, burgosjes, arrestimit dhe ndalimit arbitrar ose të paligjshëm, akte të tjera çnjerëzore, trajtimin mizor, torturën, vrasjen dhe zhdukjen me forcë të personave”, thuhet në aktakuzë.
Tutje, në aktakuzë përmenden edhe Azem Syla, Lahi Brahimaj, Fatmir Limaj, Sylejman Selimi, Rrustem Mustafa, Shukri Buja, Latif Gashi dhe Sabit Geci.
“Ndër anëtarët e tjerë të ndërmarrjes kriminale të përbashkët ishin Azem SYLA, Lahi BRAHIMAJ, Fatmir LIMAJ, Sylejman SELIMI, Rrustem MUSTAFA, Shukri BUJA, Latif GASHI dhe Sabit GECI, si dhe disa udhëheqës të tjerë politikë dhe ushtarakë të UÇK-së dhe QPK-së, ndër të cilët edhe anëtarë të tjerë të Shtabit të Përgjithshëm; ministra dhe zëvendësministra të QPK-së; komandantë të zonave të UÇK-së, zëvendëskomandantë të zonave dhe anëtarë të tjerë të shtabeve të komandave të zonave; komandantë të brigadave dhe njësiteve; komandantë dhe anëtarë të shërbimeve policore dhe të zbulimit të UÇK-së dhe QPK-së; ushtarë të tjerë të UÇK-së dhe zyrtarë të tjerë të QPK-së; si dhe të tjerë që vepronin në emër të UÇK-së dhe QPK-së (së bashku me Hashim THAÇIN, Kadri VESELIN, Rexhep SELIMIN dhe Jakup KRASNIQIN, bashkërisht, ‘anëtarët e NKP-së’). Të gjithë këta individë, me veprimet dhe mosveprimet e tyre, kontribuan në arritjen e qëllimit të përbashkët. Si alternativë, disa ose të gjithë këta individë nuk ishin anëtarë të ndërmarrjes kriminale të përbashkët, por u përdorën nga anëtarë të ndërmarrjes kriminale të përbashkët për të kryer krime për realizimin e qëllimit të përbashkët (së bashku me anëtarët e NKP-së, bashkërisht ‘anëtarët dhe instrumentet e NKP-së’)”, thotë akti akuzues. /BetimipërDrejtësi/