Qeveria Shqiptare ka miratuar propozimin Sekretariatit të Përhershëm të Komunitetit të Transportit dhe Sekretariatit të CEFTA-së, për krijimin e “korridoreve të gjelbra” për të lehtësuar transportin dhe tregtinë e mallrave esenciale brenda Ballkanit Perëndimor.
Korridoret e Gjelbra u krijuan pas shpërthimit të COVID-19 me qëllim që të parandalonin mungesat e mallrave esenciale dhe pajisjeve mjekësore. Prezantimi i korridoreve të Gjelbra ka provuar të jetë një nga shembujt më të suksesshëm të bashkëpunimit rajonal, duke arritur të ruajë aktivitetin tregtar, jo vetëm për përfitime ekonomike, por edhe për luftën efektive kundër pandemisë. Kjo iniciativë është bërë e mundur me një angazhim të fortë rajonal, bashkërendim efektiv nga 3 organizatat kryesore rajonale (TCT, RCC dhe CEFTA) përmes takimeve dhe përpjekjeve të panumërta për koordinim, proces ky i finalizuar me miratimin e propozimit të përbashkët në nivelin më të lartë politik.
Në Fletoren zyrtare të Republikës së Shqipërisë është publikuar propozimi i Sekretariatit të Përhershëm të Komunitetit të Transportit dhe Sekretariatit të CEFTA-së.
Në përputhje me propozimin e përbashkët të Sekretariatit të CEFTA-së dhe Sekretariatit të Përhershëm të Komunitetit të Transportit për të lehtësuar transportin dhe tregtimin e mallrave me domosdoshmëri primare brenda Ballkanit Perëndimor, u planifikuan, u pranuan dhe u zbatuan veprimet si më poshtë:
o Korridoret / korsitë e gjelbra janë funksionale në të gjithë rajonin, nuk ka ndërprerje të mëdha, në numrin e kufizuar të identifikuar të pikave të kalimit kufitar (PKK) / pikat e zakonshme të kalimit (PZK) janë vënë në dispozicion 24/7, dhe gjithashtu janë identifikuar stacionet e karburantit që punojnë pa ndërprerje;
o Është arritur dakordim për një listë të mallrave të nevojës primare që kanë përparësi kalimi në korridoret e gjelbra. Është një listë me produkte mjekësore, ushqime themelore dhe produkte ushqimore; Procedurat e doganës dhe të inspektimit zbatohen rregullisht dhe nuk kërkohet asnjë dokumentacion i ri për import / eksport;
o Shkëmbimi elektronik i informacionit para mbërritjes është vendosur përmes Sistemit të Shkëmbimit Elektronik të të Dhënave (SEED) për mallrat e nevojës primare ndërmjet administratave doganore dhe agjencive të tjera;
o Regjimet e kolonave që ndikuan në qasjen dhe kohën e udhëtimit janë hequr;
Gjithashtu u identifikuan një seri të “korsive të gjelbra” që lidhin gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor në të cilat duhet të lejohet qarkullimi i lirë i trafikut, së bashku me një numër të kufizuar të pikave të karburantit, të cilat mund të mbeten të hapura edhe në rast të një kontaminimi të mundshëm të popullatës. Kjo pikë është thelbësore për të siguruar që drejtuesit e kamionëve / kamionët mund të vazhdojnë të funksionojnë pavarësisht një situate të degraduar.
Kjo iniciativë synon të lehtësojë tregtinë dhe transportin e mallrave duke trajtuar vetëm masat parandaluese shtesë të marra ose që duhet të ndërmerren për të siguruar frenimin e shpërthimit të COVID-19.
Edhe pse në kufijtë BE-Ballkan Perëndimor situata ishte mbajtur nën kontroll për pjesën më të madhe që nga fillimi i monitorimit, kjo iniciativë tregoi se vonesat më të mëdha ndodhin në kufijtë e Ballkanit Perëndimor me BE-në. Për shembull, koha mesatare e pritjes në disa PKK mes BP6-BE tejkaloi dy orë, dhe janë raportuar raste deri në katër orë kohë pritjeje. PKK-të ku janë regjistruar kohët më të gjata të pritjes janë Gradiska / Stara Gradiska (midis BIH dhe HR), Batrovci / Bajakovo (SRB dhe HR) dhe Horgos / Roszke (SRB-HU);
Ngecjet e trafikut mund të mos jenë domosdoshmërisht të lidhura me masat e krizës sanitare, por përkundrazi me probleme afatgjata si kapaciteti fizik i PKK-ve dhe kushtet e funksionimit, trafiku i përgjithshëm dhe trendet e orëve të pikut.
Stacionet e karburantit, përgjatë këtyre korridoreve të gjelbërta duhet të jenë të disponueshme për të lejuar drejtuesit e kamionëve të furnizohen me karburant dhe të pushojnë.
Në një studim të publikuar në vitin 2015 nga Banka Botërore, koha e pritjes në kufijtë e Ballkanit Perëndimor është vlerësuar në rreth 26 milion orë në vit. Një pjesë e konsiderueshme e kësaj kohe të pritjes mund të shmanget përmes sistemeve dhe infrastrukturës së përmirësuar dhe bashkërendimit më të mirë. Kostoja për Ballkanin Perëndimor e këtyre pengesave ekzistuese të panevojshme në kufij u vlerësua, nga Banka Botërore, në një vlerë midis 250 dhe 300 milionë euro në vit. Kjo përfshin koston në shpenzimet e sektorit të transportit (transporti dhe kompanitë logjistike) por gjithashtu ka humbur mundësitë në aspektin e atraktivitetit ekonomik dhe konkurrencës së rajonit në përgjithësi. Ndikimi i parë i dukshëm janë kostot shumë të larta logjistike – pothuajse dyfishi krahasuar me vendet e BE-së.
Është përsëritur shumë herë kërkesa për të nxitur lidhjen midis partnerëve përmes procedurave më të koordinuara dhe infrastrukturës së azhornuar të kalimit të kufirit dhe pajisjeve të IT-së. Për palët e Ballkanit Perëndimor (BP6), masat për të kapërcyer këto sfida janë vendosur në Planin e Veprimit për Lehtësimin e Transportit të miratuar zyrtarisht nga Këshilli Ministror i Komunitetit të Transportit si dhe në Planin e Përbashkët të Veprimit të Tregut Rajonal, miratuar në samitin e Sofjes. Ata të gjithë janë drejtuar drejt një funksionimi më të mirë dhe një qëndrueshmërie dhe besueshmërie më të madhe të zinxhirit të përgjithshëm logjistik, dhe më konkretisht në trafikun pa probleme dhe operacionet e kalimit të kufirit përmes vendosjes së modeleve të kontrolleve të përbashkëta në PKK-të në bazë të marrëveshjeve dypalëshe.
“Prandaj, ne duhet të përfitojmë nga rezultatet e mira të Korsive të Gjelbra dhe ato duhet të mirëmbahen dhe zgjerohen! Ato duhet të vazhdojnë t’i shërbejnë ekonomisë dhe rrjedhshmërisë në kufij gjatë pandemive, por edhe përtej kësaj. Ato duhet të rregullohen në mënyrë që të qëndrojnë të gjelbra përgjithmonë – ato duhet të shihen gjithashtu si një mjet për lehtësimin e tregtisë në të gjithë rajonin dhe përgjatë gjithë rrjetit të transportit. Kjo do të sjellë përfitime pozitive për bizneset e krijuara si në BE ashtu edhe në rajon”, tha Matej Zakonjsek, Drejtor i Komunitetit të Transportit.
“Ideja është së pari të zgjerojmë Korsitë e Gjelba brenda rajonit për të aplikuar për mallra që prishen, fruta dhe perime, kafshë të gjalla dhe operatorë ekonomikë të denjë për besim, të cilët do të kenë një trajtim prioritar, si dhe për ta zgjeruar atë në PKK, përveç atyre aktualë përgjatë rrjetit kryesor në BP6. Çështja e dytë për të cilën ne po punojmë aktualisht është shtrirja e konceptit të Korsive të Gjelbra me vendet e BE-së, në mënyrë që në realitet të dy konceptet (një brenda BE dhe një brenda WB6) të takohen në PKK-të e përbashkëta dhe mallra të caktuara gjithashtu t’u jepet përparësi këtyre PKK-ve. Së pari, furnizimet mjekësore dhe pastaj shpresojmë dhe gradualisht, mallra të tjerë të rënë dakord. Gjithashtu, ky koncept duhet të sigurojë që asnjë kufizim të mos vendoset më tej për asnjë nga shoferët tanë dhe punëtorët e tjerë të transportit kur hyjnë në BE. ” Matej Zakonjsek, Drejtor i Komunitetit të Transportit
Koncepti i lidhjes së korsive të gjelbra po dëshmon se BE-ja dhe Ballkani Perëndimor janë të gatshëm të trajtojnë së bashku sfidat e përbashkëta. Ky bashkëpunim pasqyrohet në nevojën për të siguruar “qarkullimin e shpejtë të mallrave thelbësore, por për më tepër dëshirojmë të promovojmë modele të përmirësuara të menaxhimit të kufijve, siç janë kontrolli me një ndalesë të vetme dhe kontrollet e përbashkëta. Së bashku me ndërhyrjet në infrastrukturë në PKK, dhe futjen e pajisjeve të reja moderne dhe teknologjisë dixhitale, unë besoj se Palët do të përfitojnë nga një lidhje më e mirë në rajon dhe në të gjithë BE-në.
“Kjo iniciativë ndryshoi perspektivën e bashkëpunimit rajonal dhe tregoi forcën e saj. Vetëm brenda disa javësh, u ngrit i gjithë sistemi, duke përfshirë qindra njerëz nga institucionet publike, sektori i biznesit dhe organizatat rajonale që kanë punuar si një njësi e vetme. Ne mobilizuam të gjitha kapacitetet në pikat e kalimit “të gjelbërta”, duke bërë të mundur rigjallërimin e tregtisë. 80% e gjithë kamionëve kanë përdorur Korridoret e Gjelbra dhe pothuajse gjysmë milioni kamionë përfituan nga kalimi me përparësi dhe procedurat e thjeshtuara në vitin 2020, të cilat patën një ndikim në uljen e kostove të tregtisë. Efikasiteti i sistemit identifikoi pengesat dhe na tregoi rrugën për veprimet tona në të ardhmen. Analiza tregoi se koha e pritjes së tregtarëve ishte afërsisht dy herë më e shkurtër në pikat e kalimit brenda CEFTA, pastaj me BE-në.
Prandaj, ne kemi qenë duke punuar në zgjerimin e Korridoreve të Gjelbra dhe Korsive të Gjelbra në pikëkalimet me BE-në. Me vendet fqinje të BE-së, ne kemi rënë dakord për listën e mallrave (pajisje mjekësore) që do të përfitonin nga kalimi me përparësi, i cili do të lehtësojë barrën me të cilën shërbimet kufitare shpesh përballen dhe do të ulë kohën e pritjes për tregtarët. Lehtësimi më efikas i transportit dhe tregtisë do të thotë që kompanitë do të përfitojnë gjithashtu nga zinxhirët e furnizimit të integruar më mirë me tregun e BE-së.
Rrjedhja e papenguar e pajisjeve mjekësore është sigurisht një përparësi për momentin. Ne do të punojmë më tej në zgjerimin e listës së mallrave dhe do të zgjerojmë bashkëpunimin midis Palëve të CEFTA-së me vendet e BE-së. Qëllimi ynë është të zvogëlojmë kohën e pritjes në pikat e kalimit me të paktën 30% dhe forca e përpjekjeve të përafruara dhe të përbashkëta tregon se ne mund të jemi edhe më optimistë”, tha Emir Djikic, Drejtor i Sekretariatit CEFTA.
“Ne i bëmë procedurat më efikase duke hequr burimet më serioze të joefikasitetit dhe ngarkesës së panevojshme në pikat e kalimit. Falë procedurave të thjeshtuara dhe të harmonizuara, Korridoret / Korsitë e Gjelbra ruajtën tregtinë dhe patën një ndikim pozitiv në aktivitetin tregtar gjatë pandemisë. Identifikimi i barrierave dhe ulja e kostos së tregtisë brenda shtrirjes së nismës “më të gjelbër” është përparësia jonë kryesore. Disa parashikime vlerësojnë se rajoni mund të kursejë deri në 800 milion euro me Korridoret/ Korsitë e Gjelbra dhe ne jemi të përkushtuar të çlirojmë potencialin që ofron kjo nismë “. Emir Djikic, Drejtor i Sekretariatit CEFTA.
“Miliona orë në vit të kaluara duke pritur në pikat e kalimit jo vetëm që ndikojnë në tregti, por gjithashtu kanë një ndikim të rëndësishëm në mjedis. Një nga përparësitë e agjendës së Gjelbër dhe mbështetjes së BE-së për Ballkanin Perëndimor është ulja e emetimeve të ndotësve të ajrit. Prandaj, ne besojmë se përpjekjet tona për të përshpejtuar tregtinë dhe transportin janë të ndërlidhura fort me agjendën e Gjelbër. ” Emir Djikic, Drejtor i Sekretariatit CEFTA.